Antwerpen

25 september 2024

15

mei

Carolus Borromeuskerk

De Sint-Carolus Borromeuskerk, oorspronkelijk bekend als de ‘Sint-Ignatiuskerk’, werd tussen 1615 en 1621 gebouwd door de jezuïetenorde tijdens de Contrareformatie. De kerk, vernoemd naar Ignatius van Loyola, de stichter van de orde, weerspiegelt de vurige geest van haar opdrachtgevers door middel van de indrukwekkende architectuur, inrichting en decoratie – een ware 'hemel op aarde'. De jezuïeten stonden bekend om hun innovatieve gebruik van plastische en andere kunsten in geloofsoverdracht en -beleving, en dit komt sterk naar voren in het katholieke bolwerk Antwerpen, waar ze een breed scala aan activiteiten ontplooiden en nauwe banden hadden met tal van artiesten. Tegen het einde van de 18e eeuw bezat de orde in haar drie Antwerpse residenties samen liefst 550 schilderijen, waaronder topstukken van Rubens en Van Dyck. Helaas zijn deze meesterwerken verloren gegaan bij de brand van 1718 of opgeëist door keizerin Maria-Theresia bij de opheffing van de orde in 1773.

Na deze gebeurtenissen werd de kerk omgevormd tot catecheselokaal en kreeg zij de nieuwe patroonheilige Sint-Carolus Borromeus. In 1802 werd de kerk een parochiekerk, wat leidde tot enkele beperkte vernieuwingen, zoals de omvorming van een zijkapel tot doopkapel en het onderbrengen van broederschappen uit afgeschafte kloosters. Rijke begrafenisdiensten sierden het interieur.

Vandaag de dag is het parochiale leven in een grootstedelijk centrum zoals Antwerpen geen vanzelfsprekendheid meer, door factoren als secularisatie, ontvolking en veranderende sociale structuren. Desondanks blijft de monumentale Sint-Carolus Borromeuskerk een geliefde parochiekerk voor christenen uit Groot-Antwerpen, mede dankzij de muzikale uitstraling van de zondagse 'artiestenmis'.

De deuren van de Sint-Carolus Borromeuskerk staan meestal wagenwijd open voor bezoekers. Echter, voor veel moderne bezoekers blijft een eeuwenoude kerk een gesloten boek. De barokke beeldtaal en Bijbelse voorstellingen kunnen als 'vreemd' worden ervaren. Toerismepastoraal Antwerpen (TOPA) biedt bezoekers daarom een sleutel aan om de mentaliteit van de 17e-eeuwse jezuïeten te begrijpen, die vol speelse barokke fantasie was. Hoewel er geen paters meer rondlopen, kunnen de stenen nog steeds spreken, zoals Jezus’ woorden suggereren: "als de (christen) leerlingen zwijgen, zullen de stenen spreken" (Lc. 19:40). TOPA nodigt bezoekers uit om de barokke kerk te ontdekken en te bewonderen, waar kunstenaars het beste van zichzelf hebben gegeven. Wie deze uitbundige scheppingsdrang van jezuïeten en kunstenaars bewondert, wordt misschien zelf gestimuleerd om eigentijds creatief te zijn… ‘tot meerdere eer van God’.

Ligging:

Carolus Borromeuskerk, Hendrik Conscienceplein, 2000 Antwerpen